Gorączka

Prawidłowa temperatura to 36,6 st. C (u noworodków do 37,2, a w ciąży do 37,5 z powodu działania progesteronu- hormonu podtrzymującego ciążę).

Stan podgorączkowy: 37,2-38,0 st. C.
Umiarkowana gorączka: 38,0-38,5 st. C.
Wysoka gorączka: powyżej 38,5 st. C.

Stany wymagające pilnej pomocy lekarskiej to:

-gorączka przekraczająca 40,0 st. C
-gorączka wysoka trwająca min. 3 dni

– wysoka gorączka stała, tzn. nie zmieniająca się znacznie w zależności od pory dnia i trwająca min. 2 dni (w typowej gorączce temperatura rano jest niższa niż wieczorem, w gorączce stałej pora dnia nie ma znaczenia)
-drgawki gorączkowe (przy szybko narastającej gorączce, częstsze u dzieci poniżej 4 roku życia, ze względu na niedojrzałość mózgu)

Leczenie:

Teoretycznie obniżamy temperaturę, jeśli przekroczy 38,5 st.C. W praktyce zalecam obniżanie temperatury powyżej 38 st.C, gdyż zwłaszcza dzieci źle ją tolerują. Najważniejszą rzeczą jest stałe nawadnianie. Doustne (jeśli nie ma wymiotów) można stosować niesmaczny Gastrolit lub typowe dla danego wieku pacjenta napoje z bardzo niewielką ilością soli kuchennej tak, aby napój nie wydawał się słony. Przy słabo nasilonych wymiotach podajemy 1 łyżeczkę płynu co 15 minut (spożycie jednorazowo większej ilości płynu sprowokuje wymioty). Przy mocno nasilonych wymiotach może zajść potrzeba nawodnienia pozajelitowego (kroplówka), które to obniży gorączkę.

Jeśli nie wiemy, jaki lek jest najskuteczniejszy dla danej osoby, to podajemy:

-Paracetamol (na rynku jest wiele preparatów o różnych nazwach handlowych) w postaci czopków, syropu, tabletek. Jedyny lek przeciwgorączkowy bezpieczny do stosowania w ciąży i u dzieci od 1-go miesiąca życia. Niezależnie od postaci leku paracetamol podajemy u dzieci 15-20mg na każdy kg masy ciała na jedną dawkę (10mg/kg zalecane przez producentów, to stanowczo za mała dawka). Po 4-5 godzinach mierzymy temperaturę i jeśli przekracza 38 st. C podajemy kolejną dawkę leku. Nie podajemy dłużej niż 3 dni. Paracetamol w przeciwieństwie do wszystkich poniższych leków nie obniża krzepliwości krwi (nie powoduje np. krwawień z nosa podczas infekcji )oraz nie uszkadza błony śluzowej żołądka i dwunastnicy.

Przykład: dziecko o waży 10kg, dawka jednorazowa to 10kgx20mg=200mg paracetamolu. Jeśli czopek zawiera 125mg paracetamolu, to dajemy jednorazowo doodbytniczo 1,5 czopka. Jeśli syrop zawiera w 5ml 120mg paracetamolu, to podajemy ok. 8ml preparatu na dawkę.

Jeśli pacjent jest dorosły, to dawki nie obliczamy jak u dzieci , lecz podajemy (u dorosłych dawki na kg są mniejsze niż u dzieci) jednorazowo 2 tabletki – łącznie 1gram (tabletki są po 500mg). Po 4-5 h mierzymy ponownie temperaturę itd.

-Ibuprofen (na rynku jest wiele preparatów o różnych nazwach handlowych) w postaci czopków, syropu, tabletek. Teoretycznie działa nawet do 12 godzin. W praktyce ok. 6 godzin. Niezależnie od postaci leku podajemy u dzieci 5mg na każdy kilogram masy ciała na 1 dawkę. Po 6 godzinach mierzymy temperaturę i jeśli przekracza 38 st. C powtarzamy dawkę. U dorosłych stosujemy od 200 do 400 mg na dawkę. Ibuprofen w formie doustnej powinien być stosowany po posiłku, gdyż hamuje produkcję ochronnego śluzu żołądkowego.

-Pyralginum (metamizole) tabletki i granulat w saszetkach po 500mg, czopki robione po 375mg; lek w Polsce jest zarejestrowany u osób dorosłych; w innych państwach Europy lek ten nie jest zarejestrowany ze względu na opisany przypadek agranulocytozy (uszkodzenie szpiku); lek od kilkudziesięciu lat jest powszechnie stosowany w Polsce, również u dzieci i nic mi nie wiadomo o choćby jednym przypadku uszkodzenia szpiku (np. paracetamol może teoretycznie spowodować martwicę wątroby i też brak informacji o przypadkach powikłań). Pyralgin działa przez 4-5 godzin. U dzieci stosujemy od 3 miesiąca życia 1/3 czopka na każde 5-8 kg masy ciała. U dorosłych podajemy 2 tabletki co 4-5 godzin.

Pyralgin jest najsilniejszym lekiem przeciwgorączkowym, zwłaszcza znajduje zastosowanie w gorączce wysokiej.

-Diclofenac (na rynku jest wiele preparatów o różnych nazwach handlowych) w postaci czopków, syropu, tabletek. Na świecie popularny lek przeciwgorączkowy. W Polsce niestety niedoceniany i stosowany głównie jako lek przeciwbólowy. Działa do 12 godzin. Czopki występują po 25, 50 i 100mg. Stosujemy u dzieci od 6 roku życia 25mg na dawkę 2 razy na dobę. U dorosłych 2 razy na dobę od 50 do 100mg.

-Anapran (naproksen) tabletki po 220mg, 275 mg i 550mg.Stosujemy już po 5 roku życia 5mg na każdy kilogram masy ciała dziecka w pojedynczej dawce (maks. 2 dawki na dobę). Działa do 12 godzin.

-ziołowe preparaty przeciwgorączkowe- niestety działają słabo

-chłodna kąpiel – jeśli farmakologiczne sposoby zawiodą, to proszę nalać do wanny wody o temperaturze o 1,0 do 1,5 st. C niższej niż temperatura ciała np. gorączka 39,5 st.C, to temperatura wody w wannie powinna być pomiędzy 38 a 38,5 st.C. Należy zanurzyć się wannie na 15 minut. Woda może wydawać się zimna, ale to tylko pozór. Receptory skóry reagują na różnice temperatur. Proszę nie obawiać się z tego powodu np. zapaleni a płuc. Trzeba wytrzymać w wannie ok. 15 min.

-pogotowie ratunkowe (tel. 999)- jeśli powyższe sposoby zawiodą konieczna jest szybka pomoc lekarska; pogotowie w takich przypadkach podaje Pyralginum domięśniowo lub dożylnie i zawozi pacjenta do Szpitala na Izbę Przyjęć

Sposoby pomiaru temperatury ciała:

-termometr rtęciowy- najdokładniejszy, brak obecnie w sprzedaży ze względu na konieczność utylizacji rtęci; temp. w odbycie jest o 0,5 stopnia wyższa niż w ustach, czy pod pachą (odejmujemy 0,5 stopnia od temp. zmierzonej w odbycie)

-termometr elektroniczny- do pomiaru z ust, pachy, odbytu- dokładność pomiaru zależy od jakości produktu oraz czy uwzględnimy gdzie jest pomiar dokonywany, jeśli chodzi o odjęcie lub dodanie 0,5 st. C do wyniku pomiaru w zależności od okolicy pomiaru (patrz ulotka producenta)

-termometr elektroniczny do pomiaru temperatury skóry- dość dokładny; najdokładniejszy pomiar uzyskamy mierząc nie na czole lub skroni, lecz na klatce piersiowej w okolicy mostka

-termometr douszny- dokładny, jeśli pomiar jest w osi przewodu słuchowego; jeśli nie, to odczytamy zbyt niską temperaturę np. ze ściany przewodu słuchowego zewnętrznego lub woszczyny; najlepiej w takim przypadku wybrać największą wartość pomiaru jako wiarygodną.

Autor: lek. med. Tomasz Bałys